سفالینه ایرانی در موزه چین؛ شاهدی بر پیوند عمیق تمدن‌های چینی و ایرانی
«شی جین پینگ» رئیس جمهور چین ۲ ژوئن امسال (۱۲ خرداد) سخنرانی مهمی در «سمپوزیوم توسعه و میراث فرهنگی» ایراد کرد.
به گفته وی ما باید اعتماد به نفس فرهنگی خود را تقویت کنیم، مسئولیتمان را بر عهده بگیریم و سخت تلاش کنیم تا یک فرهنگ جدید که متعلق به دوران ماست ایجاد نماییم و تمدن مدرن ملت چین را بسازیم.
آقای شی از هجدهمین کنگره ملی حزب کمونیست چین از موضوع میراث فرهنگی نفیس در موقعیت‌های فراوانی برای گفتن داستان تبادلات فرهنگی و یادگیری متقابل استفاده کرده و خواستار ترویج احترام متقابل و همزیستی هماهنگ تمدن‌های مختلف شده تا تبادلات و یادگیری متقابل تمدن‌ها و تبدیل تبادلات تمدن ها به راهی برای ارتقاء دوستی میان مردم کشورهای مختلف شد.
میراث فرهنگی در واقع پل متصل کننده جهان و دارای قدرت ترویج پیشرفت جامعه انسانی و رابطی برای حفظ صلح جهانی است. امروز مجموعه گزارش‌هایی تحت عنوان «گوش دادن به روایت شین جین پینگ درباره یادگیری متقابل میان تمدن‌ها در میراث فرهنگی» منتشر شد. یکی از این روایت‌ها «نگاهی به جاده ابریشم دریایی-ظروف سفالی ایرانی» نام دارد.
در سالن نمایشگاه «موزه فرهنگ سلسله هان» در «هه‌پو» واقع در منطقه «گوانگ‌شی» یک ظرف سفالین سبز رنگ وجود دارد. زمانی نام آن را «ظرف سفالی لعابی سبز» گذاشته بودند اما بعدا نام آن به «ظرف سفالی ایرانی» تغییر یافت آن هم به دلیل «اصالت ایرانیِ» آن. این قدیمی‌ترین و در حال حاضر تنها ظرف سفالی کشف شده متعلق به «سلسله هان شرقی»، مدرک فیزیکی مهمی است که تبادلات میان چین و ایران در سلسله هان را تایید می‌کند.
رئیس جمهور چین در ۱۹ آوریل ۲۰۱۷ هنگام بازدید از گوانگ‌شی به «موزه مرکزی سلسله هان» در بخش هه‌پو رفت و از نمایشگاه میراث فرهنگی مسیر جاده ابریشم دریایی دیدن کرد.
وی تاکید کرد: مسیر دریایی یک مسیر مهم برای کشور برای توسعه است. میراث فرهنگی نمایش داده شده پیرامون جاده ابریشم دریایی باستانی در اینجا همگی گواه تاریخ و فرهنگ هستند. باید اجازه داد خود میراث فرهنگی حرف بزنند، تاریخ حرف بزند و فرهنگ حرف بزند.
شی جین پینگ افزود: در حال حاضر ما در حال ترویج ابتکار کمربند و جاده هستیم. این موزه در هه‌پو برخی میراث فرهنگی جاده ابریشم متعلق به سلسله هان را در خود جای داده است. من به شکلی ویژه برای دیدن آنها رفتیم و به پیوندهای تاریخی ابتکار کمربند و جاده نگاه کردم. می‌توان گفت ما دارای میراث تاریخی در اینجا هستیم. با وجود پیوند دیرین کمربند و جاده و جاده ابریشم ما هم اکنون باید فصلی جدید برای جاده ابریشم در قرن جدید مهیا کنیم.
«لیان شی‌مینگ» موزه‌دار موزه فرهنگ سلسله هان در روز بازدید آقای شی حضور داشت و توضیح می‌داد. لیان گفت که رئیس جهور یک فهم دقیق از حمل و نقل، تجارت و دیگر ابعاد تاریخیِ جاده ابریشم دریایی در سلسله هان دارد. هنگامی که او این ظرف سفالی ایرانی را دید درباره وضعیت آن سوال پرسید.
موزه‌دار موزه هه‌پو ادامه داد: آقای شی همچنین از نمایشگاه میراث فرهنگی در امتداد جاده ابریشم دریایی بازدید کرد. وقتی او ظرف سفالی ایرانی را دید بسیار تحت تاثیر قرار گرفت. این سفالینه ایرانی بسیار با دقت و ویژه نگهداری می‌شود. من به رئیس جمهور شی گفتم که این ظرف سفالی جزو نخستین کشفیات باستان‌شناسی در کشور ما و تنها سفالینه ایرانی متعلق به سلسله هان محسوب می‌شود. سپس آقای شی با دقت به این سفالینه لعابی سبز رنگ با اشتیاق فراوان خیره شده و با تفکری عمیق و جزیی به آن نگاه کرد.
در سال ۲۰۰۸ وقتی باستان‌شناسان در حال حفاری یک مقبره سلسله هان در هه‌پو بودند، چندین قطعه از ظروف سفالی شکسته پیدا کردند و بعد از چسباندن آنها به هم یک ظرف سفالی احیاء شد. این در واقع یک اثر هنری ایرانی متعلق به همان دوره بود. بر اساس آزمایش ترکیبات شیمیایی لعاب آن متوجه شدند این سفالینه از همان تکنیک ساخت سفالینه یافت شده از سایت «سلوکیه» در «رود فرات» بهره برده، بنا بر این «اصالت ایرانی» آن بیشتر مورد تایید قرار گرفت.
اما چرا یک سفالینه ایرانی در معبد هان در بخش هه‌پو وجود داشته؟ این بخاطر آن است که بیش از ۲ هزار سال قبل، هه‌پو جزو نخستین بنادر رهسپار شده برای «جاده ابریشم دریایی» بوده است.
بر اساس «اسناد جغرافیایی هانشو»، در سلسله هان، کشتی‌های بازرگانی چین از هه‌پو سفر خود را آغاز می‌کردند و به سوی جنوب شرقی آسیا و دیگر مناطق می‌رفتند. این قدیمی‌ترین سند در کتاب‌های تاریخ درباره بندر منشاء جاده ابریشم دریایی باستانی به حساب می‌آید. لیان شی‌مینگ گفت که این سفالینه ایرانیِ کشف‌شده بشدت تاییدکننده این دوره از تاریخ است.
وی تاکید کرد: پیدا شدن این ظرف سفال ایرانی در معبد سلسله هان در هه‌پو همچنین بشدت تاییدکننده اهمیت تاریخ جاده ابریشم دریایی در سلسله هان است که از هه‌پو آغاز می‌شده و به جنوب شرق آسیا، جنوب آسیا و حتی کشورهای ساحلی غرب آسیا می‌رسیده است. سفالینه ایرانی در سلسله هان همچنین نشان می‌دهد که از طریق جاده ابریشم دریایی سلسله هان، جنوب آسیا و حتی غرب آن دارای روابط نزدیکی با سلسه هان بوده‌اند.
این گونه استنباط می‌شود که این سفالینه ایرانی که در هه‌پو کشف شده مکن است یک ظرف مورد استفاده روزانه بازرگانان ایرانی بوده باشد که در آن زمان به چین می‌آمدند. «محمدرضا الهامی» استاد دانشگاه «علامه طباطبایی» ایران معتقد است که ایران و چین از دوران باستان دارای تبادلات مداوم بوده‌اند و هر دو ردپاهای تمدن‌های یکدیگر را در دوره‌های تاریخی مختلف به جای گذاشته‌اند.
وی تاکید کرد: این کوزه سفالینه ایرانی نشان دهنده پیوند میان تمدن‌های ایران و چین است و برخی از آثار هنری موجود در ایران نیز دارای ردپاهایی از چین هستند. ایران در میانه راه چین و اروپا قرار دارد. به طور خاص طی دوره «بیزانس»، بازرگانان ایرانی در جاده ابریشم، ادویه و دیگر کالاها را بین اروپا و چین داد و ستد می‌کردند.
یک سفالینه ایرانی غیرجذاب به همراه دیگر آثار باستانی در موزه هه‌پو شاهد تاریخچه بندر اولیه جاده ابریشم دریایی است و به یک مدرک تاریخی برای تبادلات و یادگیری متقابل میان تمدن‌های چینی و خارجی تبدیل شده‌اند.
با این وجود، بارانداز «بندر تیه‌شان» که فاصله‌ای ۴۰ کیلومتری با موزه فرهنگ سلسله هان در هه‌پو دارد، اکنون به یک محل شلوغ و پرتردد تبدیل شده؛ کالاها و محصولات استرالیا، برزیل و دیگر کشورها و مناطق به طور مداوم از اینجا به جنوب غرب و جنوب چین فرستاده می‌شوند. «منطقه بندر تیه‌شان بی‌های» در نوامبر ۲۰۲۲ به عنوان «منطقه آزمایشی نوآورانه ترویج تجارت واردات ملی» به تصویب رسید. حالا بندر اولیه جاده ابریشم دریایی باستانی در حال نوشتن فصلی جدید از تبادلات میان تمدن‌ها و یادگیری متقابل در چین طی دوران جدید است.
چین در طی تاریخ چند هزار ساله خود فعالانه تبادل و تعامل با جهان خارج را حفظ کرده و تبادلات و یادگیری متقابل میان تمدن‌ها را ترویج نموده است. امروز چین در دوران جدید نه فقط به یادگیری فعال از تجربه پیشرفته جهان به منظور پیشبرد توسعه خود ادامه می‌دهد بلکه مجموعه‌ای از کالاهای عمومی مانند ابتکار «کمربند و جاده» را برای حمایت از توسعه دیگر کشورها، عرضه کرده است.
به گفته «توبیاس بائومن» مورخ آلمانی این امر معانی ضمنی مهمی برای جهان دارد. وی تاکید می‌کند: فکر می‌کنم فرهنگ چینیِ «یک جهان، یک خانواده» دارای خردی عظیم است و از برابری و همزیستی تمام کشورها حمایت می‌کند. این فرهنگ پاسخی برای بسیاری از مشکلات کنونی است. جامعیت و صلح تمدن چینی از اهمیت فراوانی برای کل جهان برخوردار است. رئیس جمهور شی جین پینگ نیز معتقد است «ما باید به انتخاب مستقل مسیر توسعه مردم تمام کشورهای جهان احترام بگذاریم و از آن حمایت کنیم و مشترکا مسیری جدید برای مدرنیزاسیون جامعه بشری که در آن صدها گل به شکوفه می‌نشیند، ترسیم کنیم.»
به باور بائومن فلسفه چین در راستای آرمان‌های تمام کشورها برای نیل به توسعه صلح آمیز است و ارزش آن را دارد که غرب از آن بیاموزد.
