سازمان همکاری شانگهای به مثابه «چراغ چندجانبه گرایی» و مروّج توسعه

بیست و سومین «نشست شورای رؤسای دولت‌های سازمان همکاری شانگهای» (SCO) سه شنبه و چهارشنبه در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد.

رهبران کشورهای عضو حاضر در این نشست بیانیه مشترکی را به امضاء رسانده و منتشر کردند. در این بیانیه مشترک اهمیت اجرای تصمیمات اتخاذ شده در پی نتایج نشست آستانه این سازمان در ماه ژوئیه بیان شد و قصد کشورهای عضو برای همکاری بیشتر مجددا مورد تاکید قرار گرفت.

این نشان دهنده پویایی و حرکت سازمان همکاری شانگهای است، زیرا اجماع حاصل از اجلاس آستانه به طور پیوسته با درجه‌ای از عزم به واقعیت تبدیل خواهد شد. SCO در میانه افزایش تنش‌های خاورمیانه و خطرت‌های خارجی روزافزون، بار دیگر پیام وحدت را به جهان فرستاد.

«شهباز شریف» نخست وزیر پاکستان رئیس بیست و سومین «نشست شورای روسای دولت‌های سازمان همکاری شانگهای» در سخنرانی افتتاحیه از این نهاد به عنوان «چراغ چندجانبه گرایی» یاد و ابزار امیدواری کرد این رویداد نتایج بزرگی در پی داشته باشد امری که منعکس کننده درک ملموس کشورهای منطقه از اجماع رهبران است.

این یک دستاورد نادر و تحسین برانگیز است. در حالی که سازمان‌های منطقه‌ای فراوانی در سراسر جهان وجود دارند، شمار اندکی مثل SCO مستمرا برای حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای و ترویج توسعه و رفاه اعضای آن تلاش کرده‌اند.

سازمان همکاری شانگهای نه فقط توانسته بر اختلافات مختلف غلبه کند تا به اجماعی چشمگیر دست یابد، بلکه این توافقات را نیز با موفقیت اجرا کرده و در نتیجه منافع مشهودی برای مردم به همراه داشته است.

با اینکه سازمان‌های منطقه‌ای مختلف با شرایط منحصربه فردی روبرو هستند، اما بسیاری از تجربیات مهم SCO سنخیت جهانی دارند. سازمان همکاری شانگهای برای مخالفت یا هدف گرفتن کسی تاسیس نشده یا بر اساس منافع یک محفل کوچک عمل نمی‌کند؛ نیت اصلی و هدف کلیدی آن برقراری گفتگو بر اساس ایده «یک زمین و یک خانواده با یک آینده» است.

SCO از زمان تاسیسش در ۲۳ سال گذشته از ۶ عضو موسس به ۱۰ عضو رسمی، دو عضو ناظر و ۱۴ شریک گفتگو گسترش یافته و آن را به بزرگترین و پرجمعیت‌ترین سازمان بین‌المللی منطقه‌ای تبدیل کرده است.

اگر در میان این تغییرات «قدرت جادویی» وجود داشته باشد، آن «روح شانگهای» است که شامل اعتماد متقابل، سود متقابل، برابری، مشورت، احترام به تنوع تمدن‌ها و پیگیری توسعه مشترک است. کشورهای بسیاری به دلیل درک ارزش «روح شانگهای»، به طور فزاینده در حال ابراز تمایل شدید خود برای پیوستن به خانواده SCO هستند.

همکاری اقتصادی و تجاری پویا میان کشورهای SCO هم در حال تبدیل شدن به یک نیروی قوی‌تر برای احیای منطقه‌ای و حتی توسعه جهانی است. حجم تجارت دوجانبه میان چین و دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای فقط طی پنج ماه نخست سال جاری میلادی به ۱۹۹.۹۳ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه ۲۰۲۳ یک رشد ۴.۶ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین پروژه‌های گسترده‌ای در میان کشورهای عضو به امضاء رسیده است.

ابتکار «SCO+» دوستان و شرکای جدیدی را برای پرداخت به مسائلی چون تغییرات اقلیمی، بحران‌های غذا و انرژی جهانی و شکاف فناوری توسعه از طریق ابتکارات همکاری چندجانبه به خود جلب کرده است. ساخت یک «خانه مشترک» همواره چیزی بیشتر از یک شعار برای سازمان همکاری شانگهای بوده است.

شایان ذکر است که علی‌رغم تشدید تنش‌های امنیتی در منطقه قبل از این نشست، نمایندگان هر ۱۰ کشور رسمی عضو، اجماع قوی در همکاری و مبارزه با تروریسم را نشان دادند. کارآمدی رزمی و انسجام SCO بار دیگر مورد آزمایش قرار گرفته و همچنان نقش پیشرو در همکاری‌های امنیتی منطق‌ ای بازی ایفا خواهد کرد.

در حال حاضر، برخی از کشورهای غربی، هنگام بحث در خصوص SCO، با استفاده از پارادایم‌های منسوخ سازمان‌های منطقه‌ای مانند ناتو، که بسیاری آن را شکست خورده می‌دانند، برای اشاره به توسعه سازمان همکاری شانگهای، رویکردی خودپسندانه اتخاذ می‌کنند.

آنها اینگونه استدلال می‌کنند که چالش‌های پیش روی ناتو و سازمان‌های مشابه بر سر راه SCO هم مشکل ایجاد خواهد کرد. این نگاه صرفا نشان دهنده نخوت و کوته‌فکری نخبگان غربی و همچنین عدم شمِّ سیاسی در آنهاست.

اعضای سازمان همکاری شانگهای همگی کشورهای در حال توسعه‌ای هستند که با وظایف حساس توسعه ملی و احیای اقتصادی مواجه‌اند. مردم این کشورها مشتاق داشتن زندگی بهتر از طریق توسعه هستند.

از بُعدی دیگر، اقدامات SCO به عنوان الگویی برای کشورهای «جنوب جهانی» در خصوص چگونگی حمایت از یکدیگر و پیشرفت در کنار هم از طریق همکاری‌های منطقه‌ای در مسیر مدرنیزاسیون عمل می‌کند.