آیا آمریکا با «دیوار بزرگ ویزایی» در برابر گشودگی چین به انزوا روی آورده است؟
«دونالد ترامپ» رئیس جمهور ایالات متحده اخیرا با امضای فرمانی، ورود شهروندان ۱۲ کشور از جمله ایران به آمریکا را ممنوع کرد. مانند دفعات گذشته، این بار فرمان ممنوعیت نیز به بهانه «امنیت ملی» به اجرا گذاشته شده است. عامل این اقدام از سوی کاخ سفید، حمله‌ای با کوکتل مولوتوف توسط یک مهاجر مصری بود، اما ترامپ بلافاصله سیاست ضد مهاجرتی خود را با روایتی ضدتروریستی پیوند زد.
انگیزه سیاسی عمیق‌تری در پشت این فرمان نهفته است: نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو نشان می‌دهد ۶۲ درصد از حامیان حزب جمهوری‌خواه، مهاجران را تهدید اصلی آمریکا می‌دانند. به عبارت دیگر، می توان این ممنوعیت را به عنوان ابزاری برای تثبیت حامیان اصلی ترامپ تلقی کرد.
همزمان، «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد ویزای دانشجویان چینی را که «با دولت چین مرتبط هستند» یا «در رشته‌های حساس مشغول به تحصیل‌اند»، لغو می‌کند. وی تاکید کرد: «ما باید اطمینان حاصل کنیم کسانی که ریسک بالقوه دارند دیگر وارد سیستم آکادمیک آمریکا نشوند.»
اما این «ریسک بالقوه» را قرار است چه کسی تعریف کند؟ تعریف آن بسیار مبهم است و در واقع صرفاً یک اقدام سیاسی است که تحت پوشش بهانه «امنیت ملی» عملی شده است.
اکنون این «جنگ سرد آموزشی» آمریکا در حال تبدیل شدن به یک «دیوار بزرگ ویزایی» برای جلوگیری از ورود دانشجویان چینی به ایالات متحده است.
با این حال، همزمان در آن سوی نیم‌کره، چین از اجرای سیاست سفر بدون ویزا برای چهار کشور دیگر، از جمله عربستان سعودی و عمان، خبر داد.
به این ترتیب دایره «دوستان معاف از ویزا» چین به ۴۷ کشور گسترش یافته است. سیاست معافیت ویزای چین بدون شک به گسترش همکاری‌های اقتصادی و تبادلات فرهنگی کمک می‌کند و مستقیماً باعث رشد گردشگری، تجارت و سرمایه‌گذاری می‌شود.
این اقدامات متفاوت چین و آمریکا، تفاوت‌های بنیادین آن‌ها در فلسفه حکمرانی و رویکرد به روابط بین‌الملل را نمایان کرده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت رفتار چین بیشتر به عملکرد یک دولت عادی شباهت دارد که در تلاش برای بهبود حکمرانی است.
سیاست‌های انزواگرایانه آمریکا شاید در کوتاه‌مدت رضایت بخشی از حامیان بیگانه‌هراس را جلب کند، اما در بلندمدت به تضعیف رقابت‌پذیری جهانی این کشور می‌انجامد. محدودیت‌هایی که بر دانشجویان بین‌المللی اعمال شده، روند فرار مغزها از آمریکا را تشدید می‌کند.
سیاست اخراج مهاجران که هم‌اکنون در ایالت کالیفرنیا با موجی شدید از اعتراض‌ها روبه‌رو شده، نمونه‌ای از سیاست‌های انزواگرایانه آمریکا به شمار می‌رود. در صورت ادامه این روند، ممکن است این سیاست به کمبود نیروی کار در بخش‌هایی مانند کشاورزی و ساخت‌وساز منجر شود.
البته این سیاست‌ها در بُعد ارزش‌ها تأثیرات عمیق‌تری دارند. وقتی ویزا به ابزار سیاسی تبدیل می‌شود و تبادلات آکادمیک تهدیدی امنیتی تلقی می‌گردد، تصویر آمریکا به‌عنوان «فانوس آزادی» به‌سرعت فرو می‌ریزد.
تجربه تاریخی بارها نشان داده است که انزواگرایی با تبعیض و تنش همراه است، در حالی که گشودگی موجب رشد و پیشرفت می‌شود. در دورانی که جهانی‌سازی با چالش‌های جدی مواجه است، مسیر انتخاب‌شده از سوی چین راهگشاتر به نظر می‌رسد.