آمریکا در تله ناترازی تجاری؛ تعرفه‌ها راه‌حل نیستند
تماس تلفنی روز پنجشنبه میان رهبران دو اقتصاد بزرگ جهان باعث شد دنیا نفس راحتی بکشد.
«شی جین‌پینگ» رئیس جمهور چین بر ضرورت بازنگری در مسیر روابط چین-آمریکا تاکید کرد و گفت که دو کشور باید کنترل اوضاع را در دست بگیرند و مسیری درست را ترسیم کنند، و در عین حال بر اهمیت پرهیز از تنش و بی‌ثباتی تاکید داشت.
با این حال، گفت‌وگوهای تجاری همچنان می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد و بسیاری از شرکت‌های چینی از شرایط کنونی رضایت ندارند. خصوصا برای شرکت‌های صادرات‌محور، ادامه اصلاحات داخلی در دوران بی‌ثباتی برای ادامه فعالیت، امری حیاتی است.
جنگ تجاری که دولت آمریکا در آوریل گذشته علیه اغلب شرکای تجاری خود از سر گرفت، با وجود برگزاری مذاکرات تجاری چین و آمریکا در ژنو در ۱۲ مه (۱ خرداد) و تماس تلفنی اخیر رهبران دو کشور، کماکان پابرجاست. این توافق موقت صرفا موجب تعدیل لحن شده و در فضای ژئوپلیتیک بی‌ثبات کنونی، همین تغییر لحن نیز حائز اهمیت است.
بازارها منتظر نتیجه نماندند. صادرکنندگان چینی، از استان «گوانگ‌دونگ» تا «دلتای رود یانگ‌تسه»، تقریبا بلافاصله پس از مذاکرات ژنو از افزایش چشمگیر سفارش‌های آمریکا خبر دادند. شرکت‌هایی مانند «شنگتیان‌لونگ» در «شن‌جن»، که پیش‌تر با فضای پرابهام و بی‌ثباتی مواجه بودند، ناگهان با ایمیل‌هایی از سوی مشتریان آمریکایی روبرو شدند که با عجله خواستار ارسال فوری کالاها بودند. در پی این روند، میزان رزرو کانتینر در مسیرهای چین به ایالات متحده نزدیک به ۳۰۰ درصد افزایش یافت و بندر «یانتیان» در شن‌جن روزانه شش کشتی به مقصد آمریکا اعزام می‌کرد.
حتی شرکت‌های هواپیمایی که پیش‌تر خدمات باربری ترانس‌پاسیفیک را متوقف کرده بودند، فعالیت‌ها را از سر گرفتند. برای کسب‌وکارها، پیام روشن بود: دروازه‌ها دوباره گشوده شده‌اند.
با وجود فروکش کردن جنگ تعرفه‌ای، تنش‌ها در حوزه فناوری نه فقط باقی مانده بلکه با سرعت در حال افزایش است. بیش از ۵۰ شرکت فناوری چینی همچنان در فهرست سیاه ایالات متحده قرار دارند. تنها مدت کوتاهی پس از توافق ژنو، وزارت بازرگانی آمریکا محدودیت‌های صادراتی بر تراشه‌های هوش مصنوعی را تشدید کرد و استفاده جهانی از پردازنده‌های Ascend شرکت «هواوی» را محدود ساخت. پیام واشنگتن روشن است: تجارت ادامه دارد، اما رقابت فناورانه نیز با ادامه خواهد یافت.
راهبرد آمریکا بر پایه این باور رایج در دولت این کشور استوار است که صنعتی‌زدایی تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شود و تسلط بر گلوگاه‌های فناوری پیشرفته برای حفظ برتری جهانی آمریکا در این حوزه ضروری است. پاسخ چین، صبر راهبردی بوده است؛ تقویت نوآوری در داخل کشور و افزایش تاب‌آوری از طریق مدل «چرخش دوگانه».
سران چین در نشست اخیر شورای دولتی، بر ضرورت تقویت تقاضای داخلی و همچنین تعمیق اصلاحات در بخش عرضه برای پیشبرد تحول صنعتی تاکید کردند. این روند تحول‌آفرین اکنون در جریان است؛ به‌گونه‌ای که چین در ماه ژانویه تعرفه واردات برخی مواد اولیه کلیدی، از جمله کوپلیمرهای اتیلن-وینیل الکل و پلیمرهای الفین حلقوی را کاهش داد تا از تولیدات مبتنی بر فناوری پیشرفته و نوآوری‌های کم‌کربن حمایت کند.
به علاوه شرکت‌های چینی در محاسبات کوانتومی، هوش مصنوعی و ذخیره‌سازی انرژی جدید پیشرفت کرده‌اند و صادرات خودروهای برقی و فناوری‌های سبز سریعا در حال افزایش است. این بدان معناست که چین دیگر حالت تدافعی ندارد؛ بلکه در تلاش است تا اوضاع را تغییر دهد.
توافق شکننده‌ای که در ژنو میان چین و ایالات متحده حاصل شد، شکاف عمیق‌تری را در سیاست تجاری آمریکا نمایان کرد. تعرفه‌هایی که با هدف حمایت از صنایع داخلی آمریکا اعمال شده بودند، در عمل به افزایش تورم در این کشور انجامیدند و ایالات متحده را وادار به بازنگری در رویکردهای خود کردند. از این منظر، بیانیه مشترک ژنو نه چندان یک دستاورد، بلکه بازتابی از واقعیت‌های اقتصادی است. این بیانیه همچنین نشان‌دهنده مرزها و ناکارآمدی یکجانبه‌گرایی در عرصه تجارت جهانی است.
به علاوه، زنجیره‌های تامین جهانی و بازارهای مالی دیگر نظاره‌گر نیستند بلکه به نیروهایی قدرتمندی تبدیل شده‌اند که ایالات متحده و چین را به میز مذاکره ترغیب می‌کنند.
با این حال، تنش‌زدایی همچنان شکننده است. در حالی که مقامات آمریکایی اصرار دارند که ایالات متحده قصد جدایی از چین را ندارد، اتکای مداوم واشنگتن به تعرفه‌ها برای «اصلاح ناترازی تجاری» و احیای تولید داخلی، داستانی متفاوت را روایت می‌کند. اختلافات بر سر فناوری، تعیین استاندارد و دسترسی به بازار همچنان حل نشده باقی مانده است. با این همه، هیچ توافق واحدی، هرچند نمادین، نمی‌تواند این تنش‌های نظام‌مند را برطرف سازد.
چین نیز بر گشایش و نوآوری بیش از پیش تمرکز کرده و با تکیه بر الگوی «چرخش دوگانه» تلاش دارد همزمان با تقویت انعطاف‌پذیری اقتصادی در داخل، تعامل خود با جهان را حفظ کند؛ با این هدف که معماری تجاری باز و ایمن، پویا و فراگیر ایجاد کند.
