میراثی که بازگشت؛ چین بر طبل عدالت فرهنگی جهانی می‌کوبد
در ساعات ابتدایی یکشنبه ۱۸ مه (۲۸ اردیبهشت)، جلد دوم و سوم نسخه خطی ابریشمی «زیدانکو: ووشینگ لینگ» و «گونگشو ژان» از واشنگتن به پکن بازگردانده شدند. این آثار ارزشمند که سال‌ها در «موزه ملی هنر آسیایی اسمیتسونیان» نگهداری می‌شدند، پس از ۷۹ سال دوری از میهن، سرانجام به زادگاه خود بازگشتند.
از آغاز سال جاری، همکاری‌های مشترک میان چین و ایالات متحده به بازگرداندن بیش از ۴۰ اثر فرهنگی و هنری چینی از آمریکا انجامیده است. در همین راستا، «سازمان میراث فرهنگی ملی چین» (NCHA) اعلام کرده که تلاش‌ها برای بازگرداندن جلد نخست نسخه‌های خطی ابریشمی «سیشی لینگ» در کوتاه‌ترین زمان ممکن ادامه خواهد یافت. بازگشت موفق نسخه‌های خطی ابریشمی و دیگر آثار فرهنگی، نه فقط نمادی از تبادلات فرهنگی سازنده میان چین و ایالات متحده به شمار می‌رود، بلکه الگویی مثبت برای همکاری در جهت مدیریت فرهنگی فراگیرتر در سطح جهان ارائه می‌دهد.
مسیر بازگشت نسخه‌های خطی ابریشمی زیدانکو به سرزمین مادری با تلاش‌های پیگیرانه مشعل‌داران تمدن مشترک ما هموار شد. در اواخر سال ۲۰۲۳، سازمان میراث فرهنگی ملی چین مجموعه‌ای مستند و مستدل از شواهد را گردآوری کرد که به‌روشنی خروج غیرقانونی این نسخه‌ها را اثبات می‌کرد. پس از آن، مذاکرات فشرده یکساله با موزه ملی هنر آسیایی اسمیتسونیان در واشنگتن انجام شد. این تلاش‌ها سرانجام به بازگرداندن دو نسخه ارزشمند «ووشینگ لینگ» و «گونگشو ژان» به چین انجامید؛ نقطه عطفی که هم اراده پایدار چین برای صیانت از میراث فرهنگی خود را نشان می‌دهد و هم نمادی از ثمرات همکاری فرهنگی میان چین و ایالات متحده است.
در همین حال، روند بازگرداندن جلد نخست نسخه خطی ابریشمی زیدانکو با عنوان «سیشی لینگ» همچنان در دست پیگیری است. با ادامه همکاری‌های مستمر میان چین و ایالات متحده، امید می‌رود این اثر ارزشمند نیز در آینده‌ای نزدیک به سرزمین مادری بازگردد.
در گذر تاریخ، آثار فرهنگی بسیاری تحت تأثیر سلطه قدرت‌های استعماری مصادره، غارت، به شکل غیرقانونی صادر یا قاچاق شده‌اند؛ رویدادهایی که نه‌تنها حقوق فرهنگی، بلکه احساسات ملی ملت‌هایی را که این میراث به آنان تعلق داشته، جریحه‌دار کرده‌اند.
این روند، زخمی عمیق بر پیکره تاریخ تمدن بشری به‌جا گذاشته است. اگرچه بازگرداندن این آثار به کشورهای مبدأ همواره با چالش‌های جدی همراه بوده، اما در سال‌های اخیر، همزمان با افزایش آگاهی نسبت به میراث استعمار و نابرابری‌های تاریخی در روابط بین‌الملل، این موضوع به‌تدریج به یک خواست و اجماع جهانی تبدیل شده است.
کشورهای صاحب میراث فرهنگی و کشورهای مبدأ این آثار باید با یکدیگر همکاری کرده و در مسیر بازگرداندن آن‌ها وارد گفت‌وگویی سازنده شوند؛ اقدامی که می‌تواند به ترویج ایده شکل‌دهی به جامعه‌ای با سرنوشت مشترک برای بشریت و پاسداشت دستاوردهای تمدن انسانی یاری رساند.
برآوردهای «یونسکو» نشان می‌دهد که حدود ۱.۶ میلیون شیء فرهنگی چینی در نتیجه غارت از کشور خارج شده و در نقاط مختلف جهان پراکنده‌اند. چین در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۴، به ترتیب در «دانهوانگ» و «چینگ‌دائو»، موضع خود را درباره بازگرداندن این آثار صراحتا اعلام کرد. این کشور با تاکید بر عدالت و انصاف در نظام بین‌الملل، راه‌حلی مبتنی بر دیدگاه چینی برای حفاظت و بازیابی آثار فرهنگی از‌دست‌رفته در طول تاریخ ارائه داده است.
