سوآپ ارزی چین-برزیل؛ الگویی مثبت در دنیای مالی پرتلاطم و مقابله با هژمونی دلار
«بانک خلق چین» (بانک مرکزی) و «بانک مرکزی برزیل» سه شنبه ۱۳ مه (۲۳ اردیبهشت) یادداشت تفاهمی درباره همکاری راهبردی مالی به امضا رسانده و توافق دوجانبه سوآپ ارزهای محلی خود را تمدید کردند. بر اساس بیانیه‌ای که بانک مرکزی چین منتشر کرده، توافق سوآپ ارزهای محلی میان چین و برزیل با ارزش ۱۹۰ میلیارد یوان / ۱۵۷ میلیارد رئال (معادل ۲۷.۶۹ میلیارد دلار) تمدید شده و به مدت پنج سال اعتبار دارد. این توافق‌نامه با رضایت دوطرفه قابل تمدید خواهد بود.
همکاری ارزی میان چین و برزیل در واکنش به شرایط دشوار حاکم بر نظام مالی بین‌المللی شکل گرفته است. برزیل، مانند بسیاری از اقتصادهای نوظهور، با فشارهای فزاینده‌ای ناشی از نوسانات دلار آمریکا مواجه است. سیاست‌های حمایت‌گرایانه ایالات متحده و وخامت روزافزون وضعیت مالی این کشور، جایگاه دلار را با چالش‌هایی روبه‌رو کرده‌اند. بدهی ملی آمریکا اکنون از ۳۶ تریلیون دلار فراتر رفته و سیاست‌های تعرفه‌ای واشنگتن نیز به آشفتگی بی‌سابقه‌ای در عرصه تجارت جهانی دامن زده است. تمام این منابع ریسک و عدم قطعیت، قابلیت اطمینان سیستم مالی جهانی مبتنی بر دلار را زیر سوال برده‌اند.
در چنین شرایطی، توافق سوآپ ارزی میان چین و برزیل این امکان را فراهم می‌کند که برزیل بتواند از نقدینگی یوان برای تثبیت بازار ارز خارجی خود بهره گیرد و در زمان فشارهای تراز پرداخت‌ها، اثرات نوسانات مالی را کاهش دهد. این تحول نه‌تنها بیانگر تقویت پیوندهای مالی میان دو کشور است، بلکه می‌تواند الگویی مثبت برای سایر کشورهای آمریکای لاتین باشد که با بی‌ثباتی‌های بازارهای مالی جهانی روبه‌رو هستند.
روابط اقتصادی و تجاری فزاینده و نزدیک بین دو کشور، تقویت همکاری‌های مالی را ضروری ساخته است. از سال ۲۰۰۹، چین به‌طور پیوسته بزرگترین شریک تجاری برزیل بوده است. بر اساس داده‌های گمرک چین، حجم مبادلات دوطرفه در سال ۲۰۲۴ به ۱۸۸.۱۷ میلیارد دلار رسید که رشد ۳.۵۶ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد. صادرات عمده چین به برزیل شامل ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، تجهیزات ارتباطی و منسوجات است، در حالی که واردات آن عمدتا سنگ آهن، سویا، نفت خام و خمیر کاغذ را در بر می‌گیرد.
حجم قابل توجه تجارت میان چین و برزیل، نیاز به یک سازوکار تسویه حساب پایدارتر و کارآمدتر را پررنگ کرده است، چرا که نظام سنتی مبتنی بر دلار، شرکت‌های دو کشور را در معرض نوسانات نرخ ارز دلار قرار داده و هزینه‌های اضافی برای معاملات ایجاد می‌کند. در این چارچوب، توافق سوآپ ارزی می‌تواند پشتیبانی مالی مناسبی برای تسویه با ارزهای محلی فراهم آورد.
سازوکار فوق به شرکت‌های چینی و برزیلی این امکان را می‌دهد که معاملات و سرمایه‌گذاری‌های خود را با استفاده از ارزهای ملی خود انجام دهند. شرکت‌های برزیلی می‌توانند با استفاده از رئال با طرف‌های چینی تجارت کنند و شرکت‌های چینی نیز از یوان استفاده نمایند؛ روندی که با کاهش نیاز به تبدیل ارز به دلار آمریکا، هزینه‌های معاملاتی را به شکلی موثر کاهش می‌دهد.
علاوه بر تسهیل تجارت، سازوکار سوآپ ارزی میان چین و برزیل محیطی باثبات‌تر برای سرمایه‌گذاری‌های متقابل فراهم می‌سازد. استفاده از ارزهای محلی در تسویه حساب‌ها، ریسک‌های ناشی از نوسانات نرخ ارز را کاهش می‌دهد و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که بازده واقعی پروژه‌ها را با دقت بیشتری ارزیابی کنند. این روند در نهایت به گسترش همکاری‌های سرمایه‌گذاری میان دو کشور در حال توسعه کمک خواهد کرد.
سوآپ ارزی می‌تواند در شرایط عدم قطعیت مالی نقشی کلیدی ایفا کند. کشورهای آمریکای لاتین که به‌طور تاریخی با چالش‌هایی همچون کمبود نقدینگی دلار نظیر خروج سرمایه در پی افزایش نرخ بهره آمریکا، کاهش ارزش ارزهای ملی و چرخه معیوب بدهی روبه‌رو بوده‌اند، به‌شدت به سازوکارهای محافظتی مالی متنوع نیاز دارند. در این راستا، سوآپ ارزی به‌عنوان یک راهکار مؤثر می‌تواند به کشورهای منطقه کمک کند تا فشارهای نقدینگی را کاهش دهند.
در عین حال، روند بین‌المللی شدن یوان در آمریکای لاتین همچنان با موانع متعددی روبروست. هژمونی دیرپای دلار آمریکا بر تجارت و امور مالی این منطقه، دست‌کم در کوتاه‌مدت، تغییر نخواهد کرد. با این حال، با افزایش تمایل کشورها برای کاستن از وابستگی به یک نظام ارزی واحد، انتظار می‌رود سازوکارهای مشابه همکاری‌های مالی منطقه‌ای بیشتر شکل بگیرند. از این منظر، توافق سوآپ ارزی میان چین و برزیل را می‌توان گامی موثر در مسیر شکل‌گیری نظم مالی چندقطبی‌تر و انعطاف‌پذیرتر در سطح جهانی دانست.
