«عید بهار» تا «نوروز»، پیوند راستین ایران و چین

این روزها در چین همه جا صحبت از «بهار» و «عید» و «آغاز سال نو» است، تعطیلات عید و سفرهای بی شمار سال نو از راه رسیده و شور و انرژی و گرمای فرا رسیدن عید بهار، سرمای سخت زمستان را از یاد مردم برده است؛ حال و هوایی شبیه «عید نوروز به عنوان عید باستانی ایران» که آداب و رسوم مشترک و مشابه زیادی بین این دو عید بزرگ وجود دارد.

سال نو چینی که با «عید بهار» شروع می شود،  بر اساس تقویم قمری این کشور، امسال از روز ۱۰ بهمن (۲۹ ژانویه) آغاز می شود و سفرهای پرتعداد عید در این کشور که عملا از روزهای قبل شروع شده و این روزها به اوج خود رسیده است، تا حدود یک ماه ادامه می یابد.

شور و شوق و نشاط مردم در خیابان ها، فروشگاه ها، شهرها و روستاها، اشتیاق سفر شهرها و روستاها و زادگاه ها، نصب فانوس های قرمز و رقصان در شکل ها و اندازه های مختلف در خیابانها و سر در خانه ها و مغازه ها و سنت زیبای دو بیتی های نقش بسته بر کاغذهایی قرمز رنگ با مضمون های زیبا و عمیق فرهنگی و انسانی روی درب خانه ها، تهیه غذاهای و خوراکی های سنتی مخصوص عید… همه و همه خبر از نزدیک بودن یک رویداد زیبا در چین می دهد… صدای پای بهار شنیده می شود.

می پرسید چرا رنگ قرمز برای زمینه شعرهای دوبیتی معروف عید بهار و فانوس های عید؟ زیرا رنگ قرمز در فرهنگ چین نمادی از خورشید و آتش است. مردم چین از دوران باستان احترام زیادی به خورشید و آتش داشتند، از سوی دیگر، رنگ قرمز یا سرخ نماد سال نو چینی رونق و سعادت و زندگی و شکوه است! این رنگ بسیار مورد علاقه و پسند مردم این کشور است.

نصب فانوس های کوچک و به شکل مار در رنگ ها و اشکال مختلف، خبر از رسیدن سال مار می دهد. مار، نزد چینیان، به عنوان یک اژدهای کوچک، نماد و نشانه ای خوب به شمار می رود.

** نگاه به شباهت های عید بهار و عید نوروز

چینیان و ایرانیان به عنوان صاحبان کهن ترین تمدن های بشری و غنی ترین فرهنگ ها، از هزاران سال پیش، شروع سال نو را در آستانه فرا رسیدن فصل بهار جشن می گیرند؛ رسمی مملو از معانی و مفاهیم عمیق و غنی. بهار به عنوان فصل شکوفایی و آغاز دوباره سرزندگی و حیات، به عنوان سرآغاز سال نو چینی و ایرانی قرار گرفته و زیباترین نماد برای شروع سال است.

مثل عید نوروز ایران که در مهر ماه سال ۱۳۸۸ هجری شمسی توسط سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، به عنوان میراث جهانی، به ثبت جهانی رسید، عید بهار چین هم سال گذشته به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو ثبت شد که نشان از اهمیت جهانی عید نوروز ایرانی و عید بهار چینی دارد.

بلافاصله بعد از عید بهار در چین، مردم ایران هم این روزها کم کم وارد حال و هوای استقبال از سال نو می شوند و در هفته های آینده، این حال و هوای شاد و با نشاط، با فعالیت هایی مثل خانه تکانی، خرید آجیل و شیرینی و لباس های نو برای عید و آماده کردن سبزه و سنبل و کاشتن گل و گیاه در باغچه ، به اوج خود می رسد.

درست شبیه فرهنگ ایرانی که مردم از روزها و هفته قبل از فرا رسیدن سال نو، با خرید لباس نو و خانه تکانی، با شور و اشتیاق فراوان به استقبال سال نو می روند، مردم سرزمین پهناور چین نیز قبل از فرا رسیدن عید بهار و سال نو، با خرید لباس های نو و خانه تکانی، خود را آماده خوش آمدگویی به سال نو می کنند.

در چین هم مثل ایران، اعضای خانواده تلاش می کنند تا در شب سال نو، همگی برای شام شب عید دور هم جمع شوند و غذای مخصوص شب عید را کنار هم نوش جان کنند. ماهی بخش مشترکی از شام شب عید هر دو ملت ایران و چین به شمار می رود. در فرهنگ چینی، ماهی ثروت و سلامت و از طرف دیگر نمادی از خوش شانسی در سال جدید است.

عیدی دادن و عیدی گرفته هم رسم و آیین مشترک عید بین مردمان چین و ایران است. رسم است که در چین، بزرگ تر ها به کوچک تر ها پاکت های پول عیدی می دهند و البته افراد کهنسال خانواده هم از فرزندان خود عیدی می گیرند؛ رسمی زیبا که در نوروز ایرانی هم کاملا مرسوم و رایج است.

دید و بازدید عید هم از آداب و رسوم مشترک مردم هر دو کشور در شروع سال نو است. مردم برای بازدید بزرگترها و والدین خود، به شهرها و روستاهای زادگاه خود سفر می کنند تا شروع سال جدید را با یک دورهمی خانوادگی آغاز کنند و دیدارها تازه شود.

عید نوروز ایران، در روز سیزدهم فروردین و با آیین «سیزده بدر» خاتمه می یابد؛ روزی که به عنوان «روز طبیعت» هم در ایران نامگذاری شده و مردم در این روز، با حضور در دل طبیعت، باغ ها، دشت ها و کنار رودخانه ها، آخرین روز عید نوروز با احترام به طبیعت سپری می کنند.

در چین اما، عید بهار با جشنی معروف به «جشن فانوس» به پایان می رسد؛ چینی‌ها معتقدند فانوس‌ها راه را برای سال جدید روشن می‌کنند. جشن فانوس یکی از جشن‌های سنتی چین است و پس از این جشن تعطیلات سال نو تمام می‌شود.

عید بهار و عید نوروز، تنها بخشی از اشتراکات و پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی میان مردم چین و ایران است؛ مردمی که تمام صفحات کتاب کهن وقطور روابط شان از دیرباز تا کنون، حکایت از دوستی های عمیق و پیوندهای ناگسستنی دارد.