رمزگشایی از منابع انعطافپذیری اقتصادی چین در سال ۲۰۲۵
سال ۲۰۲۵ برای اقتصاد جهانی سالی غیرمعمول بود. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان برای بازیابی شتاب اقتصادی خود تلاش میکردند، چین با کنار زدن تردیدها و عبور از موانع جهانی، به مسیر پیشرفت ادامه داد.
این کشور با تکیه بر نقاط قوت نهادی متمایز و مزیتهای ذاتی خود، از جمله بازار گسترده، پایه صنعتی کامل و نیروی انسانی و استعداد فراوان، به عنوان «واحهای از اطمینان» در میان چشمانداز آشفته اقتصاد جهانی ظاهر شد.
قدرت در نبض داخلی
در ماههای اخیر، بسیاری از نهادهای بینالمللی از جمله بانک جهانی، صندوق بینالمللی پول (IMF)، بانک توسعه آسیا و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، پیشبینیهای رشد چین در سال ۲۰۲۵ را به سمت بالا اصلاح کردند.
کریستالینا جورجیوا، مدیرعامل صندوق بینالمللی پول، اعلام کرد اقتصاد چین با وجود شوکهای قابل توجه، انعطافپذیری چشمگیری از خود نشان داده است. با ثبت رشد ۵.۲ درصدی تولید ناخالص داخلی در سه فصل نخست، چین عملاً مسیر دستیابی به هدف سالانه حدود ۵ درصد را حفظ کرده است.
این عملکرد بهسادگی به دست نیامده است. در سال ۲۰۲۵، دومین اقتصاد بزرگ جهان با فشارهای خارجی کمسابقهای مواجه شد و تشدید تنشهای تجاری تأثیر محسوسی بر رشد آن گذاشت. همزمان، عدم توازن میان عرضه قدرتمند و تقاضای داخلی ناکافی همچنان به چشم میخورد.
برخلاف بسیاری از اقتصادهای صنعتی که با گسترش تهاجمی صادرات به کاهش تقاضای داخلی پاسخ میدهند، چین تمرکز خود را بر «ساماندهی امور داخلی» گذاشت و گسترش تقاضای داخلی را در اولویت عبور از چالشها قرار داد.
بازار داخلی چین پشتوانهای محکم فراهم میکند. این کشور با جمعیتی بیش از ۱.۴ میلیارد نفر، نزدیک به ۱۹۰ میلیون نهاد تجاری و طبقه متوسطی رو به رشد، از بازاری مصرفی برخوردار است که از نظر عمق و تنوع نمونهای کمنظیر محسوب میشود.
جانگ جانبین، پژوهشگر مدرسه حزبی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، گفت چنین بازاری بزرگ به شرکتها امکان میدهد حتی در شرایط تنشهای تجاری نیز فضای کافی برای رشد داشته باشند و همین موضوع به تثبیت رشد کلی اقتصاد کمک میکند.
الگوهای نوین مصرف نیز تقاضای تازهای ایجاد کردهاند. سوپرلیگ سو، یک رقابت فوتبال آماتوری، میلیونها بیننده را جذب کرده و مسابقات محلی را به رویدادی در سطح ملی تبدیل کرده است. در همین حال، اسباببازیهای طراح مانند لابوبو به سرعت در داخل و خارج از چین گسترش یافتهاند و توجه مصرفکنندگان به محصولات فرهنگی نوظهور را نشان میدهند.
جانگ تیانبینگ، مسئول بخش محصولات مصرفی و خردهفروشی دیلویت در آسیا و اقیانوسیه، به افزایش هزینهکرد در بخش خدمات همزمان با تحول ساختار مصرف در چین اشاره کرد. او گفت مصرفکنندگان چینی بهتدریج از مصرف نمایشی و خریدهای صرفاً ارزان فاصله میگیرند و گزینههایی را ترجیح میدهند که ارزش عاطفی، بهرهوری بهتر هزینه و پایداری بلندمدت ارائه میکنند.
سیاستگذاران این روند را با مجموعهای از اقدامات حمایتی تقویت کردهاند؛ از جمله یک تسهیلات وام ۵۰۰ میلیارد یوانی، معادل حدود ۷۱.۰۷ میلیارد دلار آمریکا، با هدف افزایش مصرف خدمات و مراقبت از سالمندان، در کنار یک برنامه سراسری تشویق مصرف که با اوراق قرضه ویژه بسیار بلندمدت برای طرحهای معاوضه کالاهای مصرفی تأمین مالی میشود.
آمارهای رسمی نشان میدهد در ۱۱ ماه نخست سال، فروش خردهفروشی کالاهای مصرفی چین نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴ درصد افزایش یافته است. مصرف خدمات با سرعت بیشتری رشد کرده و بخشهایی مانند فرهنگ و ورزش و همچنین مخابرات و اطلاعات، هر دو رشد دو رقمی فروش را ثبت کردهاند.
مارا وارویک، مدیر بخش چین، مغولستان و کره در بانک جهانی، گفت رشد چین در سالهای آینده بیش از پیش به تقاضای داخلی وابسته خواهد بود.
جرقهای در مرز نوآوری
در ابتدای سال ۲۰۲۵، نگرانی آشنایی در میان اقتصاددانان مطرح شد؛ برخی معتقد بودند چین در مسیر تکرار «دهههای از دسترفته» ژاپن قرار دارد. به نظر میرسید فضای سیاسی غیرقابل پیشبینی در یک کشور خاص، همراه با جابهجایی بخشی از زنجیرههای تأمین، پایههای مدل تولیدی چین را تهدید میکند.
اما تا پایان سال، این روایت دگرگون شد. چین جایگاه خود را به عنوان مهمترین قطب تولید جهان تثبیت کرد؛ جایگاهی که پویاتر و در برخی جنبهها ضروریتر از گذشته به نظر میرسد.
تحلیلگران این انعطافپذیری را عمدتاً به راهبردی بلندمدت و متمرکز بر نوآوری فناورانه نسبت میدهند. چین در سالهای اخیر روند دستیابی به خودکفایی علمی و فناوری را شتاب بخشیده و نوآوری را به موتور جدید رشد اقتصادی تبدیل کرده است.
پیشرفت در تراشهها و سیستمهای عامل پرقدرت توسعهیافته در داخل کشور، وابستگی به تأمینکنندگان خارجی را کاهش داده است. همزمان، صنایع سنتی با بهرهگیری از فناوریهای دیجیتال برای افزایش بهرهوری ارتقا یافتهاند. هوش مصنوعی نیز از محیطهای آزمایشگاهی فراتر رفته و به بخش مهمی از زیرساخت صنعتی تبدیل شده است؛ بهگونهای که از لجستیک بنادر گرفته تا خدمات مشتری در لحظه را بهینه میکند.
در حال حاضر، چین میزبان بیش از ۵۰۰ هزار شرکت فناوری پیشرفته است، برای نخستین بار در میان ۱۰ کشور برتر شاخص نوآوری جهانی قرار دارد و ۶۰ درصد از ثبت اختراعات جهانی مرتبط با هوش مصنوعی را در اختیار دارد. در حوزههای پیشرو مانند هوش مصنوعی، کلانداده و خودروهای برقی، چین به عنوان یک بازیگر پیشتاز جهانی شناخته میشود.
این دستاوردها بر پایه سرمایهگذاری پایدار شکل گرفتهاند. در سال ۲۰۲۴، هزینههای تحقیق و توسعه چین معادل ۲.۶۹ درصد از تولید اقتصادی این کشور بود که از میانگین اتحادیه اروپا فراتر رفت. دستورالعملهایی برای طرح AI Plus به منظور تسریع ادغام هوش مصنوعی تدوین شد و یک صندوق ملی هدایت سرمایهگذاری خطرپذیر نیز منابع مالی را به سمت صنایع راهبردی و نوظهور هدایت کرد.
استعداد انسانی نیز یکی دیگر از پایههای این روند است. چین نزدیک به ۲۰ میلیون دانشمند و مهندس را در خود جای داده و هر سال بیش از ۵ میلیون دانشجو از دانشگاههای این کشور در رشتههای علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات فارغالتحصیل میشوند؛ رقمی که در سطح جهانی پیشتاز است. همچنین، در شرایطی که بسیاری از اقتصادهای دیگر قوانین مهاجرتی خود را سختگیرانهتر کردهاند، چین ویزای جدید K را برای جذب متخصصان جوان خارجی در حوزههای علمی و فناوری معرفی کرده است.
موج نوآوری در چین، بار دیگر توجه سرمایهگذاران خارجی را جلب کرده است. بر اساس گزارش بانک جهانی، نزدیک به یکسوم سرمایهگذاری مستقیم خارجی جدید در چین به بخشهای فناوری پیشرفته اختصاص یافته است. صندوق قابل معامله (ETF) اینترنتی KraneShares China Overseas، بزرگترین صندوق ETF سهام چین ثبتشده در ایالات متحده از نظر دارایی تحت مدیریت، از ابتدای سال جاری ۲.۳ میلیارد دلار جذب کرده و انتظار میرود بهترین عملکرد سالانه خود از سال ۲۰۲۱ را ثبت کند.
برای شرکتهای چندملیتی، حضور در چین دیگر صرفاً به معنای دسترسی به بازار نیست، بلکه به معنای بهرهگیری از نوآوری چینی برای افزایش رقابتپذیری جهانی است. شرکت پورشه، خودروساز لوکس وابسته به گروه فولکسواگن، نخستین مرکز تحقیق و توسعه خود خارج از آلمان را در شانگهای راهاندازی کرده است. غول داروسازی AstraZeneca نیز امسال از احداث یک مرکز تحقیق و توسعه ۲.۵ میلیارد دلاری در پکن خبر داد.
شو یانگ، رئیس Danfoss China، اعلام کرد پیشرفتهای چین در حوزههایی مانند مراکز داده، کشتیسازی و مقاومسازی ساختمانها، موتورهای جدیدی برای رشد کسبوکار این شرکت ایجاد کرده است. او با توصیف چین به عنوان «بازار خانگی دوم» گفت تعهد و اعتماد بلندمدت این شرکت به چین همچنان پابرجاست.
