از چندجانبه گرایی تا یکجانبه گرایی؛ چالش آمریکا برای تجارت جهانی

وزارت بازرگانی چین ۱۲ سپتامبر (۲۲ شهریور) «گزارش سال ۲۰۲۴ درباره پیروی ایالات متحده از سازمان تجارت جهانی» را منتشر ساخت و در آن چگونگی عملکرد آمریکا در اجرای تعهدات خود در سازمان تجارت جهانی را شرح داد.

این گزارش، مجموعه اقداماتی را که اصول اساسی نظام تجارت چندجانبه را نقض می‌کند، افشا کرده است. گزارش مذکور همچنین درباره نابودی نظام تجارت چندجانبه، اعمال یکجانبه گرایی، ارعاب، استاندارد دوگانه در سیاست‌های صنعتی و اختلال در زنجیره‌های صنعتی و تامین جهانی توسط آمریکا ابراز نگرانی کرده است.

بر اساس این گزارش، ایالات متحده باید سیاست‌های خود را تصحیح کند، تعهداتش را اجرا نماید و به مقررات بین‌المللی پایبند باشد، به تلاش جمعی برای حفظ نظام تجاری چندجانبه بپیوندد و اصلاحات «سازمان تجارت جهانی» را به پیش ببرد.

سیاست‌ها و تدابیر اتخاذ شده توسط آمریکا از سال ۲۰۱۷ که تضعیف‌کننده مقررات WTO و اصول نظام تجاری چندجانبه است را می‌توان در چهار گروه کلیدی خلاصه کرد.

ایالات متحده کارکرد عادی سازمان تجارت جهانی را در راستای منافع خود مختل کرده است. واشنگتن از اقدامات اصلاحی تجاری پایه‌گذاری شده توسط WTO به عنوان ابزاری برای ترویج حمایت گرایی تجاری استفاده  و از اقدامات ضد دامپینگ و جبرانی برای محافظت از صنایع داخلی خود استفاده می‌کند. این کشور همچنین با ممانعت از انتصاب اعضای جدید در «هیئت استینافِ» سازمان تجارت جهانی، عملکرد آن را مختل کرده است.

علاوه بر این آمریکا به بهانه امنیت اقتصادی در حال ترویج راهبردهای «جدا شدن» و «اختلال» است. این تدابیر شامل «دوست‌سپاری» و «دورسپاری» است.

ایالات متحده به اسم امنیت فناوری، «حیاط‌های کوچک با دیوارهای بلند» را ساخته است. واشنگتن از امنیت ملی برای توسعه کنترل‌های صادراتی کمک گرفته و تحقیق و بررسیِ سرمایه گذاری‌های خارجی را تشدید کرده است. نمونه‌ای از این رویکرد، تصمیمِ ماه مه برای لغو مجوزهای تراشه‌سازان آمریکایی برای فروش نیمه رساناها به شرکت «هواوی» است.

به علاوه واشنگتن سیاست‌‌های صنعتی تبعیض آمیز و حمایت گرانه داخلی را به اجرا در آورده است. قوانینی مثل «قانون کاهش تورم» و «قانون تراشه‌ها و علم» به اعطای یارانه‌های اساسی به صنایع داخلی در بخش‌هایی مثل خودروهای برقی، نیمه‌رساناها و فتوولتائیک منجر شده است.

ایالات متحده آشکار و به شکلی مستمر موضوعات اقتصادی و تجاری را از طریق روش‌های مختلف سیاسی و تسلیحاتی کرده امری که پیامدهای عمیقی بر نظام تجاری چندجانبه و فعالیت‌های اقتصادی جهانی دارد.

کارشکنی در روند هیئت استیناف سازمان تجارت جهانی و عدم اعتناء به مقررات تجارت بین‌الملل به شکلی قابل توجه صلاحیت و اعتبار نظام تجاری چندجانبه را تضعیف کرده است.

این رویکرد مانع حل اختلافات تجاری و تشدید تنش‌های تجارت جهانی و حمایت گرایی شده است.

علاوه بر این، مداخله آمریکا به بهانه «ریسک زدایی» در زنجیره‌های صنعتی و تامین جهانی، پیکربندی بازار محور این زنجیره را مختل کرده است.

این  امر هزینه‌های تولید و بهره برداریِ کسب و کارها را بالا برده و کارایی تقسیم کار و همکاری بین‌المللی را تضعیف کرده است.

افزون بر اینها، آمریکا به منظور تداوم تسلط فناورانه خود محدودیت‌های نفاوری و تدابیر سرکوبگرانه را در بخش فناوری پیشرفته اعمال کرده است. این اقدامات تبادلات و همکاری‌های فناورانه جهانی را محدود ساخته، پیشرفت در فناوری‌های پیشرو را مختل کرده و محرک‌های نوآورانه ضروری برای رشد اقتصادی جهانی پایدار را تضعیف نموده است.

یکجانبه گرایی و حمایت گرایی تجاری آمریکا، چندپارگی اقتصادی جهان را بیشتر کرده و به افزایش پیچیدگی و تردید در تجارت بین‌الملل و چشم اندازهای ژئوپلتیکی کمک نموده است. «صندوق بین‌المللی پول» هشدار داده که اگر این چندپارگی ادامه یابد، ممکن است به یک ضرر ۷ درصدی برای تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی منجر شود.

سیاست‌هایی اجراییِ ایالات متحده نه فقط ارزش‌های کلیدی و سیاست‌های بنیادین سازمان تجارت جهانی را نقض کرده بلکه به شکلی قابل توجه احیا و توسعه اقتصادی جهان را مختل نموده است.

برای بازگرداندن عملکرد عادی تجارت بین‌الملل و ترویج رشد ثابت و پایدار اقتصادی جهانی، کشورها باید اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند و همکاری‌های اقتصادی جهانی را بازآرایی کنند.

پایبندی مستحکم به چندجانبه گرایی و مخالفت قاطع با یکجانبه گرایی و حمایت گرایی تجاری، ضروری است. چندجانبه گرایی اساس نظم بین‌الملل است و اجرای آن از ثابت و پیشرفت اقتصاد جهانی حمایت خواهد کرد.