چرایی خشم عمومی در چین از اظهارات نخست‌وزیر ژاپن درباره تایوان
اظهارات نادرست سانائه تاکایچی نخست‌وزیر ژاپن مبنی بر اینکه «حمله چین به تایوان» می‌تواند «وضعیتی تهدیدکننده بقا» برای ژاپن ایجاد کند، و همچنین خودداری او از عقب‌نشینی از این موضع، موجی از خشم گسترده را در میان افکار عمومی چین برانگیخته است.
وزارت امور خارجه چین در تازه‌ترین بیانیه خود از ژاپن خواسته است از عبور از خط قرمز دست بردارد، اظهارات و اقدامات نادرست خود را پس بگیرد و با اقداماتی عملی به تعهدات خود در برابر چین احترام بگذارد.
وزارت دفاع چین نیز هشدار داد که اگر ژاپن در موضوع تایوان دست به ریسک بزند، نتیجه آن تنها «شکستی سخت در برابر ارتش آزادی‌بخش خلق با اراده پولادین» خواهد بود. پیش‌تر، ناوگان گارد ساحلی چین در آب‌های سرزمینی دیائویو دائوی چین گشت‌زنی کرد و اعلام شد این عملیات با هدف حفاظت از حقوق چین و مطابق با قوانین انجام شده است.
وزارت فرهنگ و گردشگری چین با صدور هشداری به گردشگران توصیه کرد فعلاً از سفر به ژاپن خودداری کنند. شرکت‌های بزرگ هواپیمایی چینی، شامل ایر چاینا، چاینا ایسترن ایرلاینز و چاینا ساوثرن ایرلاینز، برای مسافران مقصد ژاپن تمهیداتی ویژه در نظر گرفتند که امکان تغییر یا استرداد رایگان بلیت را فراهم می‌کند. وزارت آموزش چین نیز در پایان هفته هشدار تحصیلی تازه‌ای منتشر کرد و از دانشجویان چینی که در ژاپن حضور دارند یا قصد ادامه تحصیل در آنجا را دارند خواست خطرات را به دقت ارزیابی کرده و برنامه‌ریزی تحصیلی خود را با احتیاط انجام دهند.
مردم چین به دلایل متعدد و موجه از اظهارات تاکایچی خشمگین شده‌اند.
پیش از هر چیز، اظهارات تاکایچی نه فقط تحریک‌آمیز بود، بلکه نقض آشکار قوانین بین‌المللی و نیز بنیان سیاسی روابط چین و ژاپن به شمار می‌رفت. بنا بر اعلامیه قاهره ۱۹۴۳ و اعلامیه پوتسدام ۱۹۴۵، که ژاپن پس از تسلیم در جنگ جهانی دوم پذیرفت، تمامی سرزمین‌هایی که ژاپن از چین غصب کرده بود، از جمله تایوان و جزایر پنگو، می‌بایست به چین بازگردانده می‌شدند. این مسئله یک تفسیر سیاسی نیست، بلکه اصلی تثبیت‌شده در حقوق بین‌الملل است.
همچنین ژاپن در هنگام برقراری روابط دیپلماتیک با چین و در چهار سند سیاسی دوجانبه که زیربنای روابط طرفین محسوب می‌شود، اصل چین واحد را به رسمیت شناخته است. بنابراین، زمانی که سانائه تاکایچی مدعی می‌شود اقدام نظامی احتمالی چین در قبال تایوان می‌تواند «وضعیت تهدیدکننده بقا» برای ژاپن ایجاد کند، نه تنها این چارچوب حقوقی را نقض می‌کند، بلکه تلاش دارد در امور داخلی یک کشور مستقل مداخله کند.
افزون بر این، خشم مردم چین ریشه‌ای عمیق و تاریخی دارد. برای ملت چین، لفاظی‌های تاکایچی تازگی ندارد؛ این سخنان پژواکی از همان بهانه‌هایی است که نظامی‌گری ژاپن در جریان تهاجمات بی‌رحمانه خود به چین طی دو قرن گذشته به کار میبرد. تعبیر «تهدیدهای بقا» همان منطقی بود که برای آغاز جنگ‌های تجاوزکارانه استفاده شد و رنج‌های سنگینی را بر مردم چین تحمیل کرد. شنیدن تکرار همان منطق درباره تایوان – بخشی جدایی‌ناپذیر از چین – نه تنها تعرض‌آمیز است، بلکه برای مردم چین تلاشی آشکار برای زنده‌کردن سایه ایدئولوژی نظامی‌گری و استعمارگرایی گذشته است؛ ایدئولوژی‌ای که ملت چین بهای سنگینی برای شکست آن پرداخت.
این توهین تاریخی از آن جهت حساس‌تر می‌شود که زمان‌بندی آن با مناسبت مهمی هم‌زمان شده است. امسال هشتادمین سالگرد پیروزی چین در جنگ مقاومت علیه تجاوز ژاپن و همچنین پیروزی جنگ جهانی ضد فاشیسم است؛ دوره‌ای که ملت چین در آن با احترام، یاد میلیون‌ها شهیدی را که در برابر تهاجم خارجی جان باختند، گرامی می‌دارد. اینکه نخست‌وزیر ژاپن در چنین مقطعی این اظهارات را مطرح می‌کند، در نگاه چینی‌ها اقدامی عمیقاً بی‌احترام و تحریک‌آمیز نسبت به قربانیان و رنج تاریخی ملت چین ارزیابی می‌شود.
واکنش‌ها محدود به چین نیست. سخنان تاکایچی می‌تواند موجی از نگرانی را در سراسر آسیا ایجاد کند و خاطرات تلخ کشورهایی را که خشونت نظامی‌گری ژاپن را در جنگ جهانی دوم تجربه کردند زنده سازد. از شبه‌جزیره کره تا آسیای جنوب شرقی، زخم‌های آن دوران همچنان عمیق است. اظهارات تاکایچی مردم از پکن تا سئول و جاکارتا را با این پرسش اساسی روبرو می‌کند که آیا جناح راست سیاست ژاپن، با چهره‌هایی نظیر تاکایچی، در حال احیای تمایلات نظامی‌گرایانه است یا نه.
در نهایت، نمی‌توان اظهارات او را جدا از روندهای سیاسی جاری در ژاپن ارزیابی کرد. این سخنان باید در کنار تکرار بازدیدهای مقامات راست‌گرا از معبد یاسوکونی، تلاش برای تحریف تاریخ در کتاب‌های درسی و کوشش برای بازنگری در قانون اساسی صلح‌طلبانه ژاپن دیده شود. مجموعه این اقدامات الگویی نگران‌کننده را شکل می‌دهد که نشان‌دهنده تلاشی برای رهایی از محدودیت‌های دوره پس از جنگ و بازسازی نوعی برتری‌طلبی نظامی در منطقه است. این مسئله برای ملت‌های صلح‌دوست آسیا موضوعی انتزاعی نیست؛ بلکه تهدیدی واقعی برای صلح و ثباتی است که با تلاش بسیار به دست آمده و بستری برای شکوفایی منطقه فراهم کرده است.
نتیجه تأسف‌برانگیز چنین لفاظی‌های غیرمسئولانه آن است که هزینه آنها ناگزیر بر دوش مردم ژاپن خواهد افتاد. چین بزرگ‌ترین شریک تجاری، دومین مقصد مهم صادرات و یکی از اصلی‌ترین منابع واردات ژاپن است. بنا بر اعلام آژانس گردشگری ژاپن، گردشگران چینی در سال ۲۰۲۴ بیشترین میزان هزینه را در میان تمام بازدیدکنندگان خارجی داشته‌اند. سخنان جنگ‌طلبانه تاکایچی این روابط را تیره می‌کند و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن در نهایت به زیان مردم و کسب‌وکارهای ژاپنی خواهد بود.
به بیان دیگر، سانای تاکایچی، نخست‌وزیر ژاپن، مردم خود را به سمت بحرانی جدی سوق می‌دهد، در حالی که بهای واقعی آن را برای آنها آشکار نمی‌کند و کشورش را به سوی تنش‌های خطرناک می‌کشاند.
