دستاوردهای فضایی چین؛ از افسانه تا واقعیت، در خدمت بشریت

در ماه ها و سالهای اخیر، اخبار پیشرفت های چشمگیر علوم و فناوری فضایی چین، باعث شگفتی های زیادی شده و ماموریت های فضایی سرنشین دار و بدون سرنشین چین از جمله سفرهای پردستاورد فضانوردان چینی به نقاط مختلف کره ماه، نمونه برداری و حمل نمونه هایی از خاک ماه به زمین برای انجام آزمایش های فوق العاده مهم، از گشوده شدن صفحه ای جدید در تاریخ علم فضانوردی حکایت دارد.

روزگاری در زمان های قدیم، داستان پرواز «چانگ‌ ئه» (الهه ماه چینی) به کره ماه، تنها در افسانه‌های سرزمین اژدهای زرد وجود داشت اما امروز، این اسطوره کهن، به لطف تلاش مستمر و پیشرفت های دانشمندان چینی در علوم و فناوری فضایی، به یک واقعیت تبدیل شده و نمونه‌های واقعی از سطح کره ماه، حتی به دفتر امور فضای ماورای جوّ سازمان ملل مستقر در وین هم رسیده تا در خدمت تمام بشریت قرار گیرد.

در ۲۵ ژوئن سال ۲۰۲۵، در شصت‌وهشتمین نشست کمیته استفاده‌های صلح‌آمیز از فضای ماورای جوّ سازمان ملل، چین نمایشگاهی از نمونه‌های جمع‌آوری‌شده از نیمه نزدیک و دور ماه برگزار کرد تا بیستمین سالگرد برنامه کاوش ماه خود را جشن بگیرد. این نمایشگاه نه‌تنها دستاوردهای فنی چشمگیر چین را به نمایش گذاشته، بلکه حاکی از چشم انداز روشن فعالیت های این کشور در حوزه کاوش فضایی صلح‌آمیز، مشارکتی و فراگیر است.

نمونه‌های ماه که به‌ترتیب توسط مأموریت‌های «چانگ‌ئه-۵» و «چانگ‌ئه-۶» جمع‌آوری شده‌اند، نشانگر دستیابی به قله های جدیدی در علوم فضایی هستند. مأموریت موفق چانگ‌ئی-۵ در سال ۲۰۲۰، چین را پس از ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی به سومین کشور بازیابنده مواد از ماه تبدیل کرد. چانگ‌ئه-۶ حتی چند گام هم فراتر رفت و در سال ۲۰۲۴ اولین نمونه‌ها از “نیمه دور” ماه (نیمه دورتر نسبت به زمین) را به زمین آورد که دستاوردی دیگر برای علوم و فناوری فضایی چین محسوب می‌شود.

اما فعالیت ها و برنامه های فضایی چین تنها به افتخار ملی یا دستاوردهای عظیم این کشور در حوزه علوم وفناوری فضایی محدود نمی‌شود، بلکه پیام اصلی این نمایشگاه روشن است: کاوش فضایی و دستاوردهای فضایی چین، به روی همه جهان گشوده است و چین مایل است این افتخار و دستاوردهای خود را با تمام جهان به اشتراک بگذارد.

پروژه‌های فضایی کاوش ماه چانگ‌ئه یک پیشرفت انفرادی و انحصاری نیست، بلکه مسیری مشترک برای به اشتراک گذاشتن فواید و منافع آن با جهان است. طی دو دهه گذشته، چه از طریق توافق‌های دوجانبه، مأموریت‌های مشترک، اشتراک‌گذاری داده‌ها یا تبادل استعدادها، چین روند همکاری را به بخش مهمی از اهداف و آرمان‌های فضایی خود تبدیل کرده است. برای مثال، مأموریت چانگ‌ئه-۶ محموله‌های علمی از فرانسه، ایتالیا، پاکستان و آژانس فضایی اروپا را با خود حمل ‌کرد.

چین که شعار ضرورت “توسعه مشترک” و ضرورت “سرنوشت مشترک برای بشریت” را از مهم ترین سرلوحه های خود قرار داده است، موافقت کرده که نمونه‌های آورده شده از فضا را با دیگر کشورها به اشتراک بگذارد، زیرا عمیقا معتقد است که این نمونه های ارزشمند، نه‌تنها به چین، بلکه به جهان تعلق دارند و گنجینه‌ای مشترک برای تمام بشریت محسوب می‌شوند. این رویکرد، از اصول چین در تقویت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فضا بر پایه برابری و منافع متقابل، استفاده صلح‌آمیز و توسعه فراگیر حکایت دارد. در جهانی که تنش‌های ژئوپلیتیک گاهی به عرصه فضا کشیده می‌شود، تأکید چین بر چندجانبه‌گرایی و همکاری صلح‌آمیز، پیامی سازنده و به‌موقع است.

البته که دستاوردهای حاصل از تحقیقات و کاوش فضایی چین فقط به به مأموریت‌های ماه محدود نمی شود. این کشور با مأموریت فضایی «تیان‌ون-۱» به مریخ در ژوئیه ۲۰۲۰، که اولین گام چین در سفر به یک سیاره مستقل دیگر محسوب می‌شد، در تاریخ ثبت شد. این مأموریت بی‌سابقه برای اولین بار توانست یک مدارگرد، فرودگر و مریخ‌نورد را تنها در یک پرتاب به سیاره سرخ بفرستد.

چین همچنین دو ماهواره پیشرفته رصد خورشید را در مدار قرار داده است. این فضاپیماهای پیچیده، دستاوردهای مهمی داشته‌اند و داده های بی‌سابقه‌ای درباره رفتار و ویژگی‌های خورشید در اختیار دانشمندان قرار داده‌اند.

در واقع، چین گامی فراتر نهاده و پیشنهاد ایجاد یک پلتفرم باز و فراگیر برای کاوش اعماق فضا را داده است و از همه کشورها، اعم از کشورهای توسعه‌یافته و یا در حال توسعه، دعوت کرده تا در مأموریت‌های آینده مشارکت کنند. برای مثال، چین موافقتنامه‌های همکاری با ۱۷ کشور و سازمان بین‌المللی در مورد ساخت ایستگاه تحقیقاتی بین‌المللی ماه امضا کرده که اشکال مختلفی از فرصت‌های همکاری را ارائه می‌دهد.

بدین ترتیب، اولین مجموعه از پروژه‌های آزمایشی انتخاب‌شده از طریق همکاری چین با دفتر امور فضای ماورای جوّ سازمان ملل، در ایستگاه فضایی چین در حال انجام است.

امروز، درست مانند افسانه چانگ‌ئه، آنچه روزی تنها یک افسانه به نظر می‌رسید، اکنون با تلاش و پیشرفت های چین، به یک واقعیت مهم تبدیل شده و در اختیار تمام بشریت قرار گرفته است.