دگرگونی بزرگ و بی‌سابقه جهان در یک قرن اخیر: چهارراه تاریخی و جایگاه چین در روند توسعه
اندیشه شی جین‌پینگ در مورد سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی در عصر جدید، توسط جامعه دانشگاهی جهان، به عنوان رمز توسعه چین در نظر گرفته می‌شود. ما با راه‌اندازی ستون ویژه «قدرت تفکر – مطالعه اندیشه شی جین‌پینگ»، قصد داریم مجموعه‌ای از مفاهیم و ایده‌های جدید از مدرنیزاسیون به سبک چینی گرفته تا جامعه بشری با سرنوشت مشترک را بر اساس شرایط ملی چین و نگاهی به جهان انتخاب کنیم و کانون نظری و قدرت عملی متبلور در این اندیشه‌ها را به شیوه‌ای ساده تشریح کنیم.
رهبر چین، شی جین‌پینگ مفهوم «دو وضعیتِ کلان» را مطرح کرده که یکی این است که جهان امروز در وضعیتِ دگرگونی بزرگ و بی‌سابقه طی یکصد سال گذشته قرار دارد، و دیگری نیز وضعیتِ کلانِ استراتژیکِ چین برای تحقق رستاخیز ملت چین است. مورد اول نشان‌دهنده تحول ساختاری در نظام بین‌المللی غرب‌محور است که پس از انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم شکل گرفت؛ و مورد دوم به نقطه‌ی عطف تاریخیِ ملت چین از افول تا رستاخیز اشاره دارد. به عنوان رهبر حزب حاکم، شی جین‌پینگ، درکِ عمیقِ خود از این دو «وضعیتِ کلان» را «مبنای اساسی برنامه‌ریزیِ امور» حکمرانی کشور توصیف کرده است.
سه مورد «بی‌سابقه» به عنوان ماهیت مفهوم « دگرگونی بزرگِ بی‌سابقه جهانی طی یکصد سال اخیر»در پایان سال ۲۰۱۷، شی جین‌پینگ طی سخنرانی خطاب به دیپلمات‌های چین در خارج از کشور، برای نخستین بار اظهار کرد که «در سطح جهان، ما با دگرگونی بزرگِ بی‌سابقه‌ای در یکصد سال اخیر روبرو هستیم». سپس، او با مطرح کردن مفهوم سه مورد «بی‌سابقه»، آنها را به عنوان چارچوب و ماهیت اصلی این مفهوم معرفی کرد.
نخستین مورد «بی سابقه»، سرعتِ بی سابقه رشد کشورهای بازار نوظهور و کشورهای در حال توسعه است. این موج رشد کشورهای جهان جنوب که می‌توان آن را شگفت‌انگیزترین پدیده قرن بیست و یکم دانست، سه ویژگی بارز دارد: اول، سهم حجم اقتصادی آنها از کل اقتصاد جهان از ۲۰ درصد در سال ۲۰۰۰ به بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است در حالیکه در همین مدت این شاخص برای کشورهای گروه هفت همزمان از ۶۵ درصد به ۴۴ درصد کاهش یافته است؛ دوم، کشورهای جهان جنوب از مخمصه «فرآوری در حلقه دست پایین زنجیره تولید خلاص شده و زنجیره تأمین کامل را ایجاد کرده اند و سوم، رشد این کشورها باعث «صعود جنوب و افول شمال» در توازن قوای بین‌المللی شده است.
هند در بازار برون‌سپاری خدمات جهان در زمینه‌های متعدد از جمله فناوری اطلاعات، توسعه نرم‌افزار و خدمات به مشتریان فعالیت می کند. این عکس یک مرکز تحقیقات و توسعه گروه جی‌ای هِلث هند در شهر بنگلور را نشان می‌دهد.
بندر های‌فونگ، بزرگترین بندر تجاری در شمال ویتنام. در سال ۲۰۲۴، حجم بارگیری و بارگذاری بندر های‌فونگ به ۱.۹ میلیارد تن رسید که رشد سالانه ۱۲ تا ۱۵ درصدی را نشان می‌دهد. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند که ویتنام در سال ۲۰۲۵ در زمره ۲۰ اقتصاد با سریع‌ترین رشد در جهان قرار خواهد گرفت.
مورد دوم «بی سابقه»، دگرگونی و رقابت شدید بی سابقه ناشی از دور نوین انقلاب فناوری و تحولات صنعتی است. نخستین انقلاب فناوری که از بریتانیا آغاز شد، بشر را وارد عصر مکانیزه کرد و نظام سرمایه‌داری را به وجود آورد و از آن زمان به بعد، شرق همواره تابع غرب بوده است؛ دومین انقلاب فناوری که از آلمان و آمریکا آغاز شد، نیز بشر را وارد عصر الکتریسته و اتوماسیون کرد و آمریکا را به قدرت اول جهان تبدیل کرد؛ سومین انقلاب فناوری در آمریکا آغاز شد و به این ترتیب با ورود بشر به عصر اطلاعات، ساختار جهانی به سمت چندقطبی شدن حرکت کرد و در این زمان، ژاپن و اتحادیه اروپا به سرعت توسعه یافتند و کشورهای در حال توسعه مانند چین، هند و برزیل نیز ظهور کردند.
تصویر بالا یک کارخانه ریسندگی در اروپای دوره انقلاب صنعتی اول در قرن نوزدهم را نشان می‌دهد؛ تصویر پایین یک کارگاه سنتی نساجی در سلسله «چینگ» در همان دوره در کشور چین را نشان می‌دهد.
چین در هر سه انقلاب فناوری گذشته همواره به عنوان «تماشاگر» حضور داشت اما امروز متفاوت از گذشته است. حجم عظیم اقتصاد چین و فراوانی استعدادهای آن ضامن تداوم پشتیبانی اقتصادی چین از وقوع دور نوین انقلاب فناوری و تضمین نیروی انسانی کافی برای این انقلاب فناوری است. امروز چین در زمینه‌هایی مانند ۵ جی، هوافضا، هوش مصنوعی و فناوری‌های انرژی نو دیگر در وضعیت «تعقیب دیگران» قرار ندارد و وارد موقعیت «پیشتازی در جهان» شده است.
در ساعت ۷:۳۸ بامداد ۴ ژوئن ۲۰۲۴ (۱۴ خرداد ۱۴۰۳) به وقت پکن، کاوشگر «چانگ‌ئه-۶» نخستین ماموریت نمونه‌برداری از نیمه پنهان ماه را انجام داده و از سطح ماه برخاسته و با موفقیت ۱۹۳۵.۳ گرم نمونه ماه را به زمین آورد.
مورد سوم «بی سابقه»، ناسازگاری و عدم تقارن بی سابقه بین نظام حاکم بر جهان و تحولات جهانی است. نظام کنونی حاکم بر جهان که در اواخر جنگ جهانی دوم تأسیس شد، به شدت از ساختار چندقطبی کنونی جهان عقب افتاده است. از یک سو، ناسازگاری بین توزیع قدرت و سهم اقتصادی کشورها در این نظام وجود دارد. به عنوان مثال، کشورهای جهان جنوب بیش از ۷۰ درصد رشد اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده‌اند اما در نهادهای کلیدی بین المللی مانند صندوق بین‌المللی پول تنها ۴۰ درصد حق رأی دارند؛ از سوی دیگر، ساختار سنتی نظام حاکم بر جهان دچار نوعی بی‌توجهی سیستماتیک به گروه‌های آسیب‌پذیر است. به عنوان مثال، در بحث‌های فرامرزی مانند تغییرات آب و هوایی، حق اظهارنظر کشورهای کوچک جزیره‌ای که بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند، در مذاکرات مرتبط با این موضوع به مراتب کمتر از کشورهای توسعه‌یافته است که در طول تاریخ سهم بیشتری در انتشار گازهای گلخانه‌ای داشته اند.
عکس: وضعیت یک روستا در فیجی هنگام مد دریا
جایگاه چین در روند توسعه در عصر جدید: ارائه راه حل مبتنی بر خرد شرقی برای برون‌رفت از بن‌بست
با توجه به قرار گرفتن جهان بر سر یک چهارراه، شی جین پینگ به عنوان رهبر چین بر مبنای پنج هزارسال خرد شرقی و یافتن راهبردهای حکمرانی مناسب، ضمن هدایت چین در یک مسیر مدرنیزاسیون متمایز از مسیر غرب، یک الگوی نوین را برای برون‌رفت جهان از بن‌بست ارائه کرده است.
تصویر شهر نایروبی کنیا را نشان می‌دهد که در آن راننده قطار چینی (راست) و کارآموز محلی در کنار لوکوموتیو راه‌آهن مومباسا-نایروبی راه می‌روند. راه‌آهن مومباسا-نایروبی یکی از پروژه‌های نمونه در همکاری چین با کشورهای دیگر برای اجرای مشترک ابتکار «کمربند و جاده» است.
از امضای اسناد همکاری برای اجرای پروژه‌های ابتکار «کمربند و جاده» با بیش از ۱۵۰ کشور و ۳۰ سازمان بین‌المللی، تا ثبت مفهوم «جامعه بشری با سرنوشت مشترک» در اسناد سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل؛ از گشودن درهای ایستگاه فضایی بین‌المللی چین به روی جهان تا ارائه متن‌باز موتور هوش مصنوعی دیپ‌سیک (DeepSeek)به کل جهان؛ از طرح ابتکارات توسعه، امنیت و تمدن جهانی توسط شی جین‌پینگ تا ایفای نقش اصلی چین در ایجاد سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری شانگهای، بانک سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آسیا، صندوق جاده ابریشم، بانک توسعه جدید بریکس و ایفای نقش فزاینده این نهادها در زمینه‌هایی مانند امنیت بین‌المللی، تجاری و اقتصادی، همکاری منطقه‌ای و مسائل جهانی، راه حل چین، امکان فراتر رفتن از «نظریه برخورد تمدن‌ها» را ارائه می‌کند. امروز بانک سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آسیا با ارائه تسهیلات و بدون تحمیل هیچ‌گونه شرط و شروط سیاسی، در حال بازنویسی نظام مالی حاکم بر جهان است. در حالی که اندیشکده‌های غربی هنوز در مورد «تله توسیدید» صحبت می‌کنند، چین موافقتنامه مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) را گسترش می‌دهد که شامل بزرگترین منطقه آزاد تجاری جهان است. بر اساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۹، سهم موافقتنامه مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای در رشد اقتصادی جهانی بیش از ۴۰درصد خواهد بود.
در اوایل سال ۲۰۲۵، پلتفرم هوش مصنوعی چینی دیپ‌سیک (DeepSeek) با متن‌باز و امکان دسترسی آسان، به سرعت در بازار جهان مورد استقبال شده است.
این تصویر مقر مرکزی بانک توسعه جدید بریکس واقع در منطقه پودونگ شانگهای را نشان می‌دهد. این بانک نخستین نهاد چندجانبه است که توسط کشورهای بازار نوظهور و در حال توسعه ایجاد شده و اداره می‌شود. تا مه ۲۰۲۵، این بانک انجام حدود ۱۲۰ پروژه به ارزش ۴۰ میلیارد دلار را تصویب کرده است.
